Pas maleve të Pashtrikut, ishim në Universitetin e Prizrenit. Nga shënimi i radhës së 25-vjetorit të çlirimit me “Shtegun e Lirisë”, në ditëlindjen e 81-të të Ukshin Hotit. Sepse para se të kishim shtegun e lirisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kishim shteg të mendimit për liri, pishtar i së cilit ishte Ukshin Hoti.
Ai e jetonte atë që e studionte dhe e studionte atë që e jetonte. Një shkrim të tij përkujtimor mbi Ukshin Hotin nga viti 2004, Arbën Xhaferi me të drejtë e kishte titulluar “Ukshin Hoti: Ta Jetosh Politikën.”
E në këtë ditëlindje të profesorit Ukshin Hoti, le të rikthehemi te vepra por edhe te shembulli që na ofron jeta e tij. Le ta bëjmë këtë gjithnjë në frymën kritike që e mishëronte më së miri vetë ai. Sot kemi dy organe të mendimit shoqëror shqiptar, Republikën e Shqipërisë dhe Republikën e Kosovës. Le të punojmë fort e bashkë që këto dy organe të bashkërendohen me njëri-tjetrin në interes të vullnetit, të drejtave e nevojave të kombit shqiptar.
Fjala e plotë:
Unë po vij këtu në Universitetin e Prizrenit “Ukshin Hoti”, nga malet e Pashtrikut, ku sot e kemi bërë përurimin e Shtegut të Lirisë, që paraqet shtegun nga Likenet e Hasit deri në Krumë që e kanë shkelur ushtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, teksa pajiseshin me armatim e municion nga Shqipëria gjatë luftës së viteve 1998-1999. Është po ky shteg ku në mesin e dhjetorit të acartë të vitit 1998 bien heroikisht 42 dëshmorë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, me në krye Mujë Halil Krasniqin, komandant Kapuqin, dhe tash që ne jemi këtu aty po zhvillohet një garë e motoçiklistëve që do të bëhet tradicionale në këtë Shteg të Lirisë.
Por, para se të kishim Shteg të Lirisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kishim shteg të mendimit për liri, andaj ku ka më mirë se këtë ta shënojmë pikërisht këtu në Universitetin e Prizrenit që mbanë emrin e mendimtarit më të madh të historisë tonë moderne, Ukshin Hotit.
E nderuara znj. Emilja Rexhepi, zëvendëskryeministre e Qeverisë së Republikës së Kosovës, për të Drejtat e Njeriut dhe Pakicave,
I nderuari profesor Mentor Alishani, rektor i Universitetit të Prizrenit “Ukshin Hoti”,
I nderuari zëvendësministër Elshani,
E nderuara familje e profesor Ukshin Hotit, bacës Ukë,
Të dashur Andin dhe Brisilda,
Të nderuar deputetë të Kuvendit të Republikës, Salih Zyba, Artan Abrashi, Arbër Rexhaj, Fitore Pacolli Dalipi, Visar Korenica, Jetmira Brenezi,
Të nderuar kryetarë të komunave Smajl Latifi, i Rahovecit dhe Bali Muharremaj, i Suharekës,
Të nderuar ish të burgosur politikë, veteranë e invalidë të luftës çlirimtare të UÇK-së,
Profesorë e studentë,
Motra dhe vëllezër,
Zonja dhe zotërinj,
Të nderuar të pranishëm,
Sikur ta ndjente që nuk do kishte edhe shumë vite jetë, Ukshin Hoti arriti gurët kilometrikë në zhvillimin e vet intelektual e profesional në moshë relativisht të re. Duke e kuptuar herët pasionin e vet për shkencat shoqërore, vendosi të specializohej në shkenca politike. Pas studimeve universitare në Zagreb dhe Beograd (1964-1970), kthehet në Kosovë, ku merr përsipër detyra të ndryshme diplomatike, përfshirë edhe atë të udhëheqësit të sekretariatit të sapo krijuar të Kosovës për marrëdhënie me botën e jashtme. Por përkundër këtyre angazhimeve zyrtare, ai nuk resht së qenuri studiues. Pikërisht si kryediplomat i Kosovës shkruan edhe librin e parë të tij mbi marrëdhëniet ndërkombëtare të titulluar “Lufta e Ftohtë dhe Detanti” në vitin 1976. Praktika dhe teoria nuk ndaheshin në jetën e bacës Ukë. Ai e jetonte atë që e studionte dhe e studionte atë që e jetonte. Një shkrim të tij përkujtimor mbi Ukshin Hotin nga viti 2004, Arbën Xhaferi me të drejtë e kishte titulluar “Ukshin Hoti: Ta Jetosh Politikën.”
Sociologu i njohur francez Émile Durkheim e definonte shtetin si “organi i mendimit shoqëror.” Duke qenë tradicionalisht një popull pa shtetin e tyre, shqiptarët nuk kishin pasur rast ta zhvillonin këtë organ përgjatë historisë së tyre. Ukshin Hoti donte të kontribuonte pikërisht këtu: te organi i mendimit shoqëror shqiptar duke e bërë politologjinë të fliste shqip.
Si studiues kritik i politikës, Ukshin Hoti mendonte se politika ka për detyrë po e citoj “të hetojë raportin midis aparencës dhe qenësisë së gjërave në dobi të emancipimit”, mbaron citati. Ky është një konceptim i politikës si një veprimtari dhe shkencë shoqërore kritike, që Ukshin Hoti e ndante me teorinë shoqërore të Shkollës së Frankfurtit (Adorno, Marcuse, Horkheimer, e Habermas). Andaj nuk është aspak e rastësishme që prej tri fazave kryesore të jetës së tij, më e gjata është ajo e disidencës. Nëse epoka studentore në Zagreb dhe Beograd zgjat gjashtë vite të jetës së tij (1964-1970), dhe ajo profesionale si diplomat kosovar shtatë vite të tjera (1970-1977), vitet e disidencës aktive janë periudha më e gjatë e jetës së tij e shtrirë përgjatë plot tetëmbëdhjetë vitesh (1981-1999).
Për Ukshin Hotin, detyra e intelektualit nuk ishte t’i fliste të vërtetën pushtetit—siç thotë një definicion i famshëm i rolit të intelektualit në shoqëri. Pushteti e di fare mirë të vërtetën; në fakt ai e di të vërtetën më mirë se kushdo tjetër, andaj nuk ka nevojë për intelektualët që t’ia tregojnë atë. Përkundrazi, detyra e intelektualit është që t’ia thotë të vërtetën popullit duke ekspozuar publikisht gënjeshtrat e pushtetit. Duke bërë kështu, intelektuali i ndihmon popullit të vetëmbrohet intelektualisht nga propaganda e qendrave të ndryshme të pushtetit. Ky është misioni i vërtetë i intelektualit. Prandaj Ukshin Hoti jep dorëheqje atëbotë nga pozita e sekretarit për marrëdhënie me botën jashtme. Ai e kupton shumë shpejt se t’i flisje të vërtetën pushtetit nuk ishte tjetër veçse një rënie në vetëkënaqësi. Duhej folur popullit. E megjithatë, as popullit nuk duhej mikluar sedrën. Edhe ai meritonte të dëgjonte të vërtetën për veset kulturore e arkaizmat zakonor që rrezikonin të sabotonin luftën për çlirim.
Nuk diskutohet se një botëkuptim i këtillë për rolin e intelektualit nuk të siguron as miq në zyra të larta, e as nderime zyrtare. Siç thoshte Edward Said-i, një jetë sipas këtij botëkuptimi mbi rolin e intelektualit është një jetë gjithsesi vetmitare, por gjithmonë më e mirë sesa pjesëmarrja në një tolerancë të përbashkët për gjendjen ekzistuese.
Ndërsa shënojmë ditëlindjen e 81-të të mendimtarit, politikanit, diplomatit, veprimtarit, pedagogut, e mbi të gjitha të intelektualit disident Ukshin Hoti, le të rikthehemi te vepra e tij por edhe te shembulli që na ofron jeta e tij. Le ta bëjmë këtë gjithnjë në frymën kritike që e mishëronte më së miri vetë ai. Kritika shoqërore e informuar nga një respekt i paepur për të vërtetën na duhet sot po aq sa edhe në kohën kur jetonte e vepronte Hoti. Sot kemi dy organe të mendimit shoqëror shqiptar (Republikën e Shqipërisë dhe Republikën e Kosovës). Le të punojmë fort e bashkë që këto dy organe të bashkërendohen me njëri-tjetrin në interes të vullnetit, të drejtave e nevojave të kombit shqiptar.
Ju faleminderit!
